Privaatrechtelijke gevolgen van een schending van het mededingingsrecht

Verschijningsdatum:

7 december 2016

Editie:

deel 96

Druk:

1

ISBN:

9789013140262

Verschijningsvorm:

Boek

Inkijkexemplaar

1. Afkortingenlijst
   XV
2. 1
   Inleiding
   1
3. 1. 1.1
      Introductie onderwerp
      1
   2. 1.2
      Aanleiding en probleemachtergrond van het onderzoek
      4
   3. 1.3
      Probleemstelling
      5
   4. 1.4
      Verantwoording
      9
   5. 1.5
      Afbakening van het onderzoek
      11
   6. 1.6
      Plan van behandeling
      13
4. 2
   Mededingingsrecht
   15
5. 1. 2.1
      Inleiding
      15
   2. 2.2
      Verkenning mededingingsrecht
      17
   3. 1. 2.2.1
         Artikel 101 VWEU – Het kartelverbod
         17
      2. 2.2.1.1
         Tekst artikel 101 lid 1 VWEU
         17
      3. 2.2.1.2
         Onderneming
         17
      4. 2.2.1.3
         Overeenkomst, besluit en onderling afgestemde feitelijke gedraging
         18

2. 1. 1. 2.2.1.4
         Concurrentievervalsing en ongunstige beïnvloeding intra- Europese handel
         22
      2. 2.2.1.5
         Uitzonderingen op het kartelverbod
         23
      3. 2.2.1.6
         Een Europeesrechtelijke nietigheid, artikel 101 lid 2 VWEU
         24
      4. 2.2.1.7
         Ambtshalve toepassing van artikel 101 VWEU
         25
      5. 2.2.2
         Artikel 102 VWEU – Verbod op misbruik van een machtspositie
         31
      6. 2.2.2.1
         Tekst artikel 102 VWEU
         31
      7. 2.2.2.2
         Afbakening van de relevante markt
         31
      8. 2.2.2.3
         Machtspositie
         33
      9. 2.2.2.4
         Misbruik
         34
      10. 2.2.3
          Concentraties
          40
      11. 2.2.3.1
          Tekst artikel 3 lid 1 en 2 Concentratieverordening
          40
      12. 2.2.3.2
          Concentratie
          41
      13. 2.2.3.3
          Zeggenschap
          42
      14. 2.2.3.4
          Europeesrechtelijke dimensie
          43
      15. 2.2.3.5
          Significante belemmering mededinging
          43
      16. 2.2.4
          Staatssteun
          44
      17. 2.2.4.1
          Tekst artikel 107 lid 1 VWEU
          44
      18. 2.2.4.2
          Voordeel begunstigde(n)
          45
      19. 2.2.4.3
          Maatregel van de staat of met staatsmiddelen bekostigd
          47
      20. 2.2.4.4
          Toerekening van het handelen van een staatsonderneming aan de overheid
          49
      21. 2.2.4.5
          Selectiviteitscriterium
          52
      22. 2.2.4.6
          Dreigende vervalsing van de mededinging en ongunstige beïnvloeding van de intra-Europese handel
          53
      23. 2.2.4.7
          Procedure – artikel 108 VWEU
          55
   2. 2.3
      Publiekrechtelijke handhaving van Europees mededingingsrecht
      56
   3. 1. 2.3.1
         Doel publiekrechtelijke handhaving
         56
      2. 2.3.2
         Artikel 101 en 102 VWEU
         57
      3. 2.3.3
         Concentraties
         59
      4. 2.3.4
         Staatssteun
         61
3. 3
   Aantasting van rechtshandelingen op grond van Nederlands recht
   65
4. 1. 3.1
      Inleiding
      65
   2. 3.2
      Artikel 3:40 BW
      66
   3. 1. 3.2.1
         Inleiding
         66
      2. 3.2.2
         Nietig(heid)
         68
      3. 3.2.3
         Aangaan, inhoud of strekking van een rechtshandeling?
         69
      4. 3.2.4
         De begrippen goede zeden en openbare orde
         71
      5. 3.2.5
         Het begrip wet
         74
      6. 3.2.6
         Rechtsgevolgen
         75
      7. 3.2.7
         Kritiek op de opbouw van artikel 3:40 BW
         76
      8. 3.2.8
         Ambtshalve toepassing op grond van artikel 25 Rv
         80
   4. 3.3
      Invloed van Europees recht
      82
   5. 1. 3.3.1
         Inleiding
         82
      2. 3.3.2
         Openbare orde
         83
      3. 3.3.2.1
         Drie categorieën openbare orde
         83
      4. 3.3.2.2
         De verhouding tussen Unierecht en de inroepbaarheid van nationale openbare orde (in de zin van artikel 3:40 BW)
         87
      5. 3.3.2.3
         Aanvulling nationale openbare orde door openbare orde op het niveau van Unierecht
         90
      6. 3.3.2.4
         Conclusie
         90
      7. 3.3.3
         Goede zeden
         92
      8. 3.3.4
         Wet
         92
   6. 3.4
      Toepassing van artikel 3:40 BW bij schending van het Europese mededingingsrecht
      96
   7. 1. 3.4.1
         Inleiding
         96
      2. 3.4.2
         Kartelrecht
         96
      3. 3.4.3
         Misbruik van een machtspositie
         97
      4. 3.4.4
         Concentraties
         100
      5. 3.4.5
         Staatssteun
         101
      6. 3.4.5.1
         Algemeen
         101
      7. 3.4.5.2
         Residex
         101
      8. 3.4.5.2.1
         Feiten en prejudiciële vraag
         101
      9. 3.4.5.2.2
         Rechtsvragen – oordeel gerechtelijke instanties
         102
      10. 3.4.5.2.3
          Mijn oordeel
          105
      11. 3.4.5.3
          Vraagstukken bij onrechtmatige, maar verenigbare staatssteun (die privaatrechtelijk vormgegeven is)
          108
      12. 3.4.5.3.1
          Inleiding en CELF/SIDE
          108
      13. 3.4.5.3.2
          Is de rechtshandeling nietig?
          109
      14. 3.4.5.3.3
          Overeenkomst onder opschortende voorwaarde
          111
   8. 3.5
      Relativeringsmogelijkheden van nietigheid
      113
   9. 1. 3.5.1
         Inleiding
         113
      2. 3.5.2
         Partiële nietigheid
         115
      3. 3.5.2.1
         Europees recht (artikel 101 lid 2 VWEU)
         115
      4. 3.5.2.2
         Nederlands recht (artikel 3:41 BW)
         116
      5. 3.5.3
         Conversie
         120
      6. 3.5.3.1
         Europees recht (artikel 101 lid 2 VWEU)
         120
      7. 3.5.3.2
         Nederlands recht (artikel 3:42 BW)
         123
      8. 3.5.4
         Bekrachtiging
         130
      9. 3.5.4.1
         Europees recht
         130
      10. 3.5.4.2
          Nederlands recht (artikel 3:58 BW)
          130
   10. 3.6
       Conclusie
       131
5. 4
   Privaatrechtelijke rechtsmiddelen en het mededingingsrecht
   135
6. 1. 4.1
      Inleiding
      135
   2. 4.2
      Eisen van Europees recht aan nationaal (proces)recht
      138
   3. 4.3
      Europese privaatrechtelijke rechtsmiddelen
      140
   4. 1. 4.3.1
         Inleiding
         140
      2. 4.3.2
         Wanprestatie
         141
      3. 4.3.3
         Onrechtmatige daad
         141
      4. 4.3.3.1
         Inleiding
         141
      5. 4.3.3.2
         Courage/Crehan
         142
      6. 4.3.3.3
         Voorwaarden voor aansprakelijkheid
         145
      7. 4.3.3.4
         Umbrella pricing
         146
      8. 4.3.3.5
         Vorderingsrecht
         148
      9. 4.3.4
         Onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking
         149
      10. 4.3.4.1
          Inleiding
          149
      11. 4.3.4.2
          Onverschuldigde betaling
          150
      12. 4.3.4.3
          Ongerechtvaardigde verrijking
          151
      13. 4.3.5
          Collectief verhaal
          154
   5. 4.4
      Nationale privaatrechtelijke rechtsmiddelen
      158
   6. 1. 4.4.1
         Inleiding
         158
      2. 4.4.2
         Wanprestatie
         159
      3. 4.4.3
         Onrechtmatige daad
         160
      4. 4.4.4
         Onverschuldigde betaling
         162
      5. 4.4.5
         Ongerechtvaardigde verrijking
         163
      6. 4.4.6
         Collectief verhaal
         165
      7. 4.4.6.1
         Inleiding
         165
      8. 4.4.6.2
         Artikel 3:305a BW
         165
      9. 4.4.6.3
         Wet collectieve afwikkeling massaschade
         166
      10. 4.4.7
          Verbodsactie (artikel 3:296 BW)
          171
   7. 4.5
      Confrontatie en conclusie
      171
   8. 1. 4.5.1
         Inleiding
         171
      2. 4.5.2
         Relativiteit
         172
      3. 4.5.3
         Staatssteun
         173
      4. 4.5.4
         Conclusie
         175
7. 5
   Effectuering met behulp van privaatrechtelijke rechtsmiddelen
   177
8. 1. 5.1
      Inleiding
      177
   2. 5.2
      Bevoegde rechter
      179
   3. 1. 5.2.1
         Inleiding
         179
      2. 5.2.2
         Artikel 7 en 8 EEX-Verordening
         181
      3. 5.2.2.1
         Algemeen
         181
      4. 5.2.2.2
         Artikel 7 lid 2 EEX – onrechtmatige daad
         182
      5. 5.2.2.3
         Artikel 7 lid 2 EEX – schade
         183
      6. 5.2.2.4
         Artikel 8 EEX
         187
      7. 5.2.3
         Aanhouding beslissingen en samenhang
         189
      8. 5.2.3.1
         Masterfoods-verweer
         189
      9. 5.2.3.2
         De artikelen 29 en 30 EEX-Verordening
         193
      10. 5.2.4
          Jurisprudentie Nederland
          196
      11. 5.2.4.1
          Inleiding en feitencomplex
          196
      12. 5.2.4.2
          Liftenkartel
          197
      13. 5.2.4.3
          Kaarsenwaskartel
          199
      14. 5.2.4.4
          Conclusie
          200
   4. 5.3
      Toepasselijk recht
      201
   5. 1. 5.3.1
         Inleiding
         201
      2. 5.3.2
         Rome II-Verordening
         202
      3. 5.3.3
         Casus liftenkartel en kaarsenwaskartel
         205
   6. 5.4
      Procedurele kwesties die aan bod komen in de richtlijn schadevorderingen
      206
   7. 1. 5.4.1
         Inleiding
         206
      2. 5.4.2
         Bewijs
         208
      3. 5.4.2.1
         Inleiding
         208
      4. 5.4.2.2
         Stand-alone acties versus follow-on acties
         209
      5. 5.4.2.3
         Hoofdstuk II richtlijn schadevorderingen
         211
      6. 5.4.2.4
         Artikel 9 en artikel 17 lid 2 richtlijn schadevorderingen
         214
      7. 5.4.2.5
         Het opvragen van bewijs naar Nederlands recht – artikel 843a Rv
         217
      8. 5.4.3
         Omvang schadevergoeding
         220
      9. 5.4.3.1
         Europeesrechtelijke regels
         220
      10. 5.4.3.2
          Wijze van schadeberekening in Nederland
          222
      11. 5.4.3.3
          Passing-on verweer
          223
      12. 5.4.3.3.1
          Inleiding
          223
      13. 5.4.3.3.2
          Europees recht
          223
      14. 5.4.3.3.3
          Nederlands recht
          226
      15. 5.4.4
          Verjaring
          230
      16. 5.4.4.1
          Algemeen
          230
      17. 5.4.4.2
          Opschorting verjaring bij collectief verhaal
          231
   8. 5.5
      Casestudy’s
      232
   9. 1. 5.5.1
         Inleiding
         232
      2. 5.5.2
         Schending van artikel 101 VWEU
         235
      3. 5.5.2.1
         Casus
         235
      4. 5.5.2.2
         Europees recht – onverschuldigde betaling
         236
      5. 5.5.2.3
         Nederlands recht – onverschuldigde betaling
         236
      6. 5.5.2.4
         Europees recht – buitencontractuele aansprakelijkheid
         238
      7. 5.5.2.5
         Nederlands recht – onrechtmatige daad
         239
      8. 5.5.3
         Schending van artikel 102 VWEU
         241
      9. 5.5.3.1
         Casus
         241
      10. 5.5.3.2
          Europees recht
          241
      11. 5.5.3.3
          Nederlands recht
          243
      12. 5.5.4
          Schending van artikel 107 en 108 VWEU
          245
      13. 5.5.4.1
          Casus
          245
      14. 5.5.4.2
          Europees recht – ongerechtvaardigde verrijking
          245
      15. 5.5.4.3
          Nederlands recht – ongerechtvaardigde verrijking & onverschuldigde betaling
          247
      16. 5.5.4.4
          Europees recht – buitencontractuele aansprakelijkheid
          250
      17. 5.5.4.5
          Nederlands recht – onrechtmatige daad
          253
   10. 5.6
       Conclusie
       255
9. 6
   Duits recht
   261
10. 1. 6.1
       Inleiding
       261
    2. 6.2
       Duits mededingingsrecht – kort overzicht
       263
    3. 1. 6.2.1
          Inleiding
          263
       2. 6.2.2
          Kartelverbod, § 1 GWB – Kartellverbot
          263
       3. 6.2.3
          Misbruik machtspositie, §§ 18-20 GWB – Missbrauch einer Marktbeherrschenden Stellung
          264
    4. 6.3
       Aantasting van rechtshandelingen op grond van Duits recht
       266
    5. 1. 6.3.1
          Inleiding
          266
       2. 6.3.2
          Nietigheid, § 134 BGB – gesetzliches Verbot
          268
       3. 6.3.2.1
          Algemeen
          268
       4. 6.3.2.2
          Het begrip Gesetz (wet)
          270
       5. 6.3.2.3
          Verbod
          271
       6. 6.3.2.4
          Normzweckvorbehalt
          272
       7. 6.3.2.5
          Rechtsgevolgen
          273
       8. 6.3.3
          Nietigheid, § 138 BGB-sittenwidriges Rechtsgeschäft, Wucher
          277
       9. 6.3.3.1
          Algemeen
          277
       10. 6.3.3.2
           Het begrip ‘gute Sitten’ (goede zeden)
           278
       11. 6.3.3.3
           Woeker § 138 lid 2 BGB – Wucher
           279
       12. 6.3.3.4
           Rechtsgevolgen
           281
       13. 6.3.4
           Relativeringsmogelijkheden nietigheid
           283
       14. 6.3.4.1
           Inleiding
           283
       15. 6.3.4.2
           Partiële nietigheid, § 139 BGB – Teilnichtigkeit
           283
       16. 6.3.4.3
           Conversie, § 140 BGB – Umdeutung
           284
       17. 6.3.4.4
           Bekrachtiging, § 141 BGB – Bestätigung/§ 185 BGB – Verfügung
           286
    6. 6.4
       Privaatrechtelijke rechtsmiddelen, anders dan de aantasting van rechtshandelingen
       287
    7. 1. 6.4.1
          Inleiding
          287
       2. 6.4.2
          Onrechtmatige daad, § 823 BGB – Schadensersatzpflicht
          288
       3. 6.4.3
          Ongerechtvaardigde verrijking
          290
       4. 6.4.3.1
          Inleiding
          290
       5. 6.4.3.2
          Aard van het Duitse verrijkingsrecht
          291
       6. 6.4.3.3
          Uitgelicht: § 812 BGB – Herausgabeanspruch
          293
       7. 6.4.3.3.1
          Algemeen
          293
       8. 6.4.3.3.2
          Durch Leistung
          295
       9. 6.4.3.3.3
          Uitgelicht: § 812 BGB – condictio indebiti
          296
       10. 6.4.3.4
           Uitgelicht: § 817 BGB – condictio ob turpem causam
           297
       11. 6.4.4
           § 33 GWB – Beseitigungs- und Unterlassungsanspruch, Schadensersatzpflicht
           299
       12. 6.4.4.1
           Inleiding
           299
       13. 6.4.4.2
           Lid 1 en 2 – Beseitigungs- en Unterlassungsanspruch
           300
       14. 6.4.4.3
           Lid 3 – Schadensersatzanspruch
           301
       15. 6.4.4.3.1
           Inleiding
           301
       16. 6.4.4.3.2
           Vereisten
           302
       17. 6.4.4.3.3
           Lid 3 – Passing-on verweer
           303
       18. 6.4.4.4
           Lid 4 en 5 – follow-on Klage en Verjährung
           306
    8. 6.5
       Conclusie
       307
11. 7
    Concluderende samenvatting
    311
12. 1. 7.1
       Inleiding
       311
    2. 7.2
       Aantasting rechtshandelingen wegens schending van het mededingingsrecht
       312
    3. 7.3
       Aan het Unierecht te ontlenen rechtsmiddelen wegens schending van het mededingingsrecht
       315
    4. 7.4
       Vorderingsrecht of rechtsvordering?
       317
    5. 7.5
       Duits recht
       319
    6. 7.6
       Effectuering met behulp van privaatrechtelijke middelen die ontstaan door een schending van het mededingingsrecht
       321
    7. 1. 7.6.1
          Inleiding
          321
       2. 7.6.2
          Bevoegde rechter
          321
       3. 7.6.3
          Toepasselijk recht
          324
       4. 7.6.4
          Bewijs
          325
       5. 7.6.5
          Omvang schadevergoeding
          327
13. Summary
    329
14. Lijst van verkort aangehaalde literatuur
    335
15. Jurisprudentieregister
    369
16. Trefwoordenregister
    375
17. Curriculum vitae
    381